چالش ارز ترجیحی جدید و صنعت بیمه کشور / ضریب نفوذ واقعی صنعت بیمه ایران چقدر است؟
علی رمضانیان / در صنعت بیمه داده‌های مختلفی وجود دارد که همگی سعی دارند وضعیت این صنعت را در جامعه برای ما بازگو کنند. مهم‌ترین داده صنعت بیمه شاید به نوعی ضریب نفوذ بیمه باشد که میزان گستردگی بیمه در سطح جامعه را به نمایش می‌گذارد. ضریب نفوذ بیمه چنان دارای اهمیت است که در برنامه ششم نیز به آن پرداخته شده و رقم مطلوب و هدف را 7 درصد در نظر گرفته است، اما وضعیت صنعت بیمه در جامعه به گونه‌ای است که نه تنها به عدد هدف برنامه ششم توسعه نرسیده، بلکه با محاسبات جدید کاهشی نیز شده و از رقم حدود 2.2 درصد در سال 1399 به رقم 1.9 درصد در سال 1400 رسید. البته رقم 1.9 درصد طبق گزارش سالنامه آماری بیمه مرکزی در سال گذشته بود و بر اساس ارز ترجیحی 4200 تومان. حال آن که طبق اعلام رئیس کل تازه بانک مرکزی ملاک ارز ترجیحی کشور از این پس دلار 28500 تومانی است و با این اوصاف ضریب نفوذ بیمه تغییر محسوسی خواهد داشت.
با توجه به ارقام تولید ناخالص ملی و حق بیمه تولیدی سال 1400 در گزارش‌های بانک و بیمه مرکزی و همچنین تغییر ارز ترجیحی از رقم 4200 به 28500 تومان، ضریب نفوذ بیمه در ایران به رقم 1.754 درصد کاهش می‌یابد و جایگاه ایران در رتبه‌های جهانی افت خواهد کرد.
تغییر داده‌های اقتصادی با تغییر نرخ ارز ترجیحی
تولید ناخالص داخلی ایران در سال 1400 مبلغ 6526 هزار میلیارد تومان بود (تاکید می‌شود که بر اساس نرخ سال جاری محاسبه شده‌است) که با ارز 4200 تومانی حدود 1599 میلیارد دلار به دست آمده است.
نکته جالب این است که ارز 4200 تومانی وجود خارجی نداشته و هرگز استفاده نمی‌شود اما تا قبل از معرفی ارز جدید نمایی یعنی رقم 28500 تومانی، دولت از آن نرخ برای آمارهای خارجی استفاده می‌کرد و با این تغییر، قطعاً نرخ ها می‌شکند. بر همین اساس و با اعلام نرخ ارز 28500 تومانی، تولید ناخالص ملی ایران به 235 میلیارد دلار تنزل یافته است. یعنی نزدیک به هفت برابر کمتر از اعلام قبلی!
بر اساس آخرین گزارش‌ها، تولید ناخالص داخلی ایران در گزارش IMF از 1599 میلیارد دلار به 235 میلیارد دلار و ارزش بورس در گزارش WFE از 1200 میلیارد دلار به زیر 200 میلیارد دلار می‌رسد. این مسئله در سایت تریدینگ اکونومی نیز رخ داده و نرخ تولید داخلی را 232 میلیارد دلار اعلام کرده است .
وضعیت بیمه با این تغییرات چگونه است؟
نکته مهم این که رتبه اقتصادی ایران بر اساس GDP محاسباتی قدیمی، در سطح جهانی حدود 26 بود که در حال حاضر باید با ارائه آمارهای جدید در سال بررسی کرد. اما بر اساس همان ارز 4200 تومانی رتبه بیمه ایران در جهان 38امین و در خاورمیانه هشتم بود. در حال حاضر با این رخداد یعنی افزایش نرخ ارز محاسباتی و کاهش سهم بازار ایران در سطح جهانی، رتبه ایران کاهش پیدا می‌کند.
برای درک این موضوع و همچنین برای محاسبه نرخ ضریب نفوذ ذکر این داده‌ها ضروری است. بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، حجم تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری در سال گذشته 6526 هزار میلیارد تومان بود. رقم حق بیمه تولیدی سال 1400 بر اساس گزارش بیمه مرکزی مبلغ 115.1 هزار میلیارد تومان بوده است. نرخ ارز مورد محاسبه نیز نرخ ارز ترجیحی یعنی 28500 است.
با این اعداد، نرخ تولید ناخالص داخلی، 228 میلیارد دلار و حق بیمه تولیدی در سال گذشته مبلغ چهار میلیارد دلار بوده است یعنی ارزش دلاری بیمه بر اساس دلار 4200 تومانی حدود 27 میلیارد دلار بوده و با محاسبه دلار جدید به چهار میلیارد دلار می رسد.
حال به زبان ساده حق بیمه تولیدی چهار میلیارد دلاری را تقسیم بر تولید ناخالص داخلی 228 میلیارد دلاری بکنیم، نرخ ضریب نفوذ بیمه به رقم 1.754 درصد کاهش خواهد یافت. قطعاً با تغییر سال پایه این رقم تغییر خواهد کرد، به همین دلیل باید بیمه مرکزی ارقام تولید ناخالص داخلی و نرخ سال پایه را به روشنی مطرح کند تا مشخص شود که ضریب نفوذ چقدر است.
از طرف دیگر، بر اساس گزارش مجله بیمه‌گری اطلس Atlas Magazine رتبه ایران به لحاظ دلاری در سال 2020 در خاورمیانه نخست بود. در آن تاریخ حق بیمه تولیدی را مبلغ حدود 16 دلار در نظر گرفته بود حال بعد از سه سال قطعاً رتبه ایران در خاورمیانه تغییر خواهد کرد.
افت هفت برابری سرانه بیمه در ایران
نکته جالب توجه دیگر، سرانه بیمه در ایران است. با ارز 4200 سرانه بر اساس گفته رئیس کل بیمه مرکزی حدود 322 دلار با محاسبه ارقام سال گذشته بود اما با محاسبه جدید ، سرانه ایران از بیمه 47 دلار می‌شود.
با این اوصاف بر اساس شرایطی که بر اقتصاد حاکم است، صنعت بیمه با شرایط دشواری در سال آینده مواجه است. بیمه مرکزی برای این که ضریب نفوذ را افزایش دهد، هزینه بیهوده زیادی در بخش تبلیغات انجام داده است، اما در خصوص ارائه محصول، جذب مشتری در بخش بیمه عمر و رشته‌های دیگر تلاش خاصی نکرده است.
در ایران سهم بیمه شخص ثالث و درمان نزدیک به 55 درصد و بیمه درمان حدود 15 درصد از پورتفوی حق بیمه تولیدی را شامل می‌شود. در حالی که بیشترین وزن را در پورتفوی کشورهای پیشرفته و دارای ضریب نفوذ بالا را بیمه عمر تشکیل می دهد. از طرف دیگر، این سه رشته 70 درصد را به خود اختصاص داده و 30 درصد مابقی به 12 رشته بیمه‌گری دیگر اختصاص دارد. حال سوال این است که با این عملکرد بیمه مرکزی و وضعیت پورتفوی شرکت‌ها، آیا می‌توان به رشد ضریب نفوذ در صنعت بیمه کشور امید داشت؟
