مجید بهزادپور از برنامه‌های آینده نهاد ناظر بیمه می‌گوید / به دنبال کاهش تصدی‌گری بیمه مرکزی هستیم
این روزها بیمه مرکزی سرخط اخبار صنعت بیمه قرار دارد. شروع به کار پویش فناورانه نهاد ناظر با عنوان سه‌شنبه‌های نوآوری و تأکید بر ایجاد مرکز نوآوری صنعت بیمه با نظارت مستقیم نهاد ناظر از مواردی است که در این روزها مدیران ارشد بیمه مرکزی را به صحبت و گفت و گو در رابطه با برنامه‌های آینده واداشته است. به این بهانه مجید بهزادپور، رئیس کل بیمه مرکزی با حضور در شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در برنامه‌ای خبری با عنوان «عملکرد بیمه مرکزی؛ از نظارت بر فعالیت‌های بیمه‌ای تا حفظ حقوق بیمه‌گزاران» به بیان همه چالش‌های پیش روی صنعت بیمه و راهکارهای ارائه شده از سوی نهاد ناظر پرداخت.
نقش بیمه در حوزه‌های اقتصادی و به ویژه در کشورهای درحال توسعه بی‌بدیل است اما چرا در کشور ما صنعت بیمه آن‌طور که باید و شاید نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند و هنوز آن توجه جدی (چه از منظر دولتی و چه از منظر فعالین بخش خصوصی در حوزۀ اقتصاد) به آن نشده است و به جایگاه مطلوب و مد نظر نرسیده؟
اگر اجازه بدهید من یک اصلاح کوچک انجام دهم. ببینید اصولاً صنعت بیمه صنعتی است که با توسعۀ اقتصادی عجین است. به این معنی که اکنون هم بیش از 90درصد پورتفو یا همان فروش سالیانه صنعت بیمه در سطح جهانی به کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته اختصاص دارد و سهم کمی به کشورهای دیگر می‌رسد. بنابراین هرقدر توسعۀ اقتصادی بیشتر باشد، رشد و توجه به بیمه هم بیشتر خواهد بود.
قطعاً صنعت بیمه ما با جایگاه اصلی که باید به آن برسد بسیار فاصله دارد اما به دلایلی این اتفاق افتاده است: شناخت مردم از صنعت بیمه و مزایای آن یکی از دلایل اصلی است و همراستا با این شناخت، اعتمادی است که مردم به صنعت بیمه می‌توانند داشته باشند. اینها دو رکن اصلی صنعت بیمه هستند. من در یک برنامۀ دیگر هم عرض کردم که کسب‌وکار ما فروش اطمینان و برطرف کردن نگرانی‌ها است.
پس آیا می‌توانیم بگوییم که مهم‌ترین چالش صنعت بیمه در کشور ما موضوع اعتمادسازی است؟
بله من نگاهم همین است. دقیقاً موافقم و شاید از ابتدای ورودم به این بخش هم یکی از اصلی‌ترین محورهای مورد نظر ما این بوده‌است که چه کاری انجام دهیم تا اولاً مردم بیشتر صنعت را بشناسند و اعتماد پیدا کنند. به‌طور ویژه هم ما به سراغ بخشهایی رفته‌ایم که معمولاً باعث نارضایتی و نگرانی‌های مردم بوده‌اند.
مثلاً چه بخشهایی؟
برای مثال پرداخت خسارت. همیشه در این حوزه است که مردم با گرفتاری بروکراتیک و تأخیر مواجه می‌شوند. این بخشی است که ما باید بیشتر به مردم توجه کنیم. هم باید فرآیندها را تسهیل کنیم و هم به نقطه‌نظرات مردم توجه بیشتری داشته‌باشیم. در حال حاضر ما در مبحث بیمۀ مرکزی و صنعت بیمۀ سال 1401، بخش عمده‌ای از پروژه‌ها و برنامه‌ها را بر همین اساس تنظیم کرده‌ایم؛ که چه کاری انجام دهیم که فرایندها ساده‌تر شوند و بتوانیم در مواقعی که مردم دچار خسارت و مشکلی می‌شوند، همانطور که در ابتدای کار همراهشان بودیم بتوانیم در انتهای کار هم دستشان را بگیریم و به آنها کمک کنیم.
یعنی همان موقع که پول را به‌سادگی می‌گیریم، در پرداخت هم با سادگی رفتار کنیم.
دقیقاً اینجا اصلی‌ترین نقطه است که مردم می‌توانند به ما اعتماد کنند و بعد ما می‌توانیم فعالیتمان را توسعه دهیم. امروز در جهان بحث بیمۀ زندگی تقریباً بیش از 50درصد پورتفوی آنها را تشکیل می‌دهد اما برای ما این رقم 16درصد است.
ما در کشورمان معمولاً دو تعریف داریم از مدل بیمه زندگی؛ یک نوع بیمۀ تأمین اجتماعی است که مستمری پرداخت می‌کنیم که در پایان یک مستمری به عنوان حقوق دریافت شود و یک بیمۀ عمر. معمولاً بیمه‌هایی که مردم از بیمه‌های تجاری خریداری می‌کنند در کشور ما بیمۀ عمر است. در صورتی که در کشورهای دیگر لزوماً این‌طور نیست. از یک همگنی توأمان برخوردار است که جا افتاده‌است. آیا فکر نمی‌کنید که بحث فرهنگی ما هم در این زمینه دچار مشکل است؟
حتماً همین‌طور است. ببینید البته بین بیمه‌های اجتماعی با بیمه‌های بازرگانی باید تفاوت قائل باشیم. موضوع بیمه‌های اجتماعی، فرد و انسان است و مخاطراتی که ممکن است برای این فرد به وجود بیاید؛ مثل بیماری، پیری، از کار افتادگی و بیکاری. این موارد در قالب بیمۀ اجتماعی و به صورت اجباری در نظر گرفته می‌شوند. در این مدل عمدۀ حق بیمه را کارفرما پرداخت می‌کند.
بیمه‌های بازرگانی اما عمدتاً اختیاری هستند. به این معنی که ما در بیشتر رشته‌های بیمه‌ای خود به جز شخص ثالث که به موجب قانون اجباری شده، بقیۀ رشته‌ها بهصورت اختصاصی است و حق بیمه را هم خود فرد پرداخت می‌کند و به همین دلیل هم می‌تواند در شرایط قرارداد اثر داشته باشد.
این دو الزاماً مغایر با هم نیستند. به همین دلیل هم ما به بیمه‌های درمانی، تکمیلی می‌گوییم. به این معنی که بخشی از آن را بیمۀ پایه انجام می‌دهد و در قالب بیمۀ اجتماعی قرار میگیرد و موارد مازاد بر آن در بیمۀ بازرگانی انجام میگیرد. در بیمۀ بازرگانی خواست، اختیار و ارادۀ فرد دخیل است و به میزانی که می‌خواهد خدمات دریافت کند، حق بیمه هم پرداخت می‌کند.
البته شما 9 ماه است که در بیمه مرکزی قبول مسئولیت کرده‌اید و ما مشکلات انباشته‌ای از گذشته داریم. اما خوب است که از اولویت‌های بیمۀ مرکزی در دولت سیزدهم و مصادیقی که در برنامه‌های شما در جهت اعتمادسازی وجود دارد برای ما توضیح دهید.
یکی از اتفاقات خوبی که در دولت سیزدهم افتاد، تنظیم یک سند ملی بود که مفصلاً به موضوع بیمه پرداخت؛ سندی که تحت عنوان سند تحول دولت مردمی از آن یاد می‌شود. 22 تکلیف در این سند از طرف دولت برای ما تعیین شده است.
به‌طور خلاصه چند جهت‌گیری اصلی را دولت برای ما در نظر گرفته است: بیمه به سمت مردمی شدن برود، هوشمندسازی و تحول دیجیتال در حوزۀ بیمه (هم در فرآیندها و هم در ارائۀ محصولات) صورت بگیرد و اینکه بتوانیم به نیازهای ابتدایی مردم توجه بیشتری داشته باشیم و در تنظیم رشته‌های خود قائل به اولویت‌بندی باشیم.
در بحث تحول دیجیتال مباحث تسهیل فرایندها، سرعت در ارائۀ خدمات و کاهش تخلفات در میان است. بر اساس همین سند ما در سال 1401 حدود 20 پروژۀ اصلی را در بیمۀ مرکزی تعریف کرده‌ایم. مثلاً در رابطه با بحث تصادفات بالای 20 میلیون تومان. به موجب قانون شخص ثالث در تصادفاتی که کروکی الزامی است. در یک همکاری با پلیس طرح کروکی‌آنلاین را اجرا کرده‌ایم که بخش عمده‌ای از این پروژه هم جلو رفته است. ما بخشی از تجهیزات را خریداری کرده‌ایم که به کشور وارد می‌شود و نرم‌افزارش هم آماده است.
یعنی اجرایی نشده و هنوز در مرحلۀ آماده‌سازی زیرساخت است؟
بله، چون پروژۀ بزرگی است و قرار است در سطح کشور این پروژه پیاده شود. به‌محض اینکه تصادف اتفاق میافتد، با تجهیزاتی که توسط بیمه در اختیار افسر راهنمایی و رانندگی قرار میگیرد، مشخصات و کروکی وارد سیستم می‌شود . یک نسخه برای پلیس، یک نسخه برای صنعت بیمه و یک نسخه هم برای قوۀ قضائیه فرستاده می‌شود. این طرح شروع اتصال سامانه‌های نهادهای درگیر در این مسئله است.
فرایند بررسی و پرداخت خسارت در کشور ما نسبت به سرعت زندگی در عصر ارتباطات طولانی است. اما خیلی لَخت به نظر می‌رسد و حالا با مواردی که اشاره کردید به نظر می‌رسد که پاسخ این پرسش را پیشاپیش داده‌اید.
مواردی که گفتم مربوط به تصادفاتی بود که 20 میلیون تومان به بالا بود که نیاز به کروکی هست اما در تصادفاتی که زیر 20 میلیون تومان معمولاً خسارت دارد، طبق قانون اگر طرفین با هم توافق کنند نیازی به کروکی نیست. برای این هم ما یک اپلیکیشن جداگانه تنظیم کرده‌ایم.
طبق این اپلیکیشن افراد هنگامی که تصادف می‌کنند، خودشان از صحنه عکس می‌گیرند و آن را برای ارزیابان خسارت ما می‌فرستند. پس از ارزیابی، برآورد مبلغ روی سیستم قرار میگیرد و اگر طرفین توافق داشتند، پس از تأیید دو طرف، بلافاصله شرکت بیمه‌ای که باید خسارت را پرداخت کند مبلغ را به حساب شخص زیان‌دیده واریز می‌کند و این به معنی اختلاف زمانی زیادی است. برای مثال اگر در شرایط عادی بیش از چند هفته زمان لازم بود، با این اتفاق در کمتر از دو تا سه ساعت پرداخت خسارت اتفاق میافتد. بهصورت پایلوت و نمونه این طرح اجرا شدهاست و انشاالله این را به صورت اجرایی به زودی میبینیم.
تا چه زمانی؟
این موارد جزو پروژه‌های 1401 ما هستند و قصد داریم حتماً امسال اینها را به نتیجه برسانیم. حدود 10 پروژۀ آی‌تی داریم که عمدتاً بر موضوعات مشابهی متمرکزند؛ آنجاهایی که مردم بیشترین مشکلات را دارند و بناست تا گرهی از مشکلات مردم گشوده شود. در بحث درمان ما موضوعی داریم به اسم «هاب درمان» که در واقع محلی را تنظیم می‌کنیم برای اینکه همۀ اطلاعات مربوط به بیمه‌های درمان را هم برای خودمان جمع‌آوری و نظارت کنیم و جلوی تخلفات را بگیریم و هم برای اتصال به سامانه‌های بزرگتر درمان در سطح کشور از آن هاب می‌خواهیم استفاده کنیم. این هم یکی از پروژه‌های بزرگمان است که در حال انجام هستیم.
این ذیل موضوع هوشمندسازی است؟
بله. ذیل بحث همان سیاستهای کلی است که دولت در این زمینه برای ما تنظیم کرده. یک پروژۀ بسیار بزرگتری که شاید از همۀ اینها اساسی‌تر است، بحث نظارت است که ما در حال تنظیم یک سامانۀ هوشمند هستیم برای مسئلۀ نظارت. یک زمانی بود که ما چهار شرکت بیمه‌ای داشتیم و یک بیمۀ مرکزی و الان به حدود 37 شرکت رسیده‌ایم. یک زمانی تعداد نمایندگانی که در این شرکتها فعال بودند، 1800 نفر بود که الان این رقم به 100هزار نفر رسیدهاست. تعداد زیادی کارگزار و ارزیابان خسارت (2000نفر) در حال فعالیت هستند. در واقع خانوادۀ بیمه خیلی بزرگ شده است و بالطبع اعمال نظارت بر این مجموعۀ بزرگ بدون استفاده از وسایل الکترونیک و فناوری روز امکانپذیر نیست.
ما در حال کار روی این موضوع هستیم تا بتوانیم یک سامانۀ هوشمند نظارت را طراحی کنیم. البته کارهایی در گذشته انجام شده که بیشتر در بحث الکترونیکی کردن عملیات ما بود؛ مثل ابر سامانۀ سنهاب . همین الان هم سنهاب یکی از بزرگترین سامانه‌های اطلاعاتی است که تقریباً تمام فرایندهای مربوط به صدور بیمه‌ها و تا مرحلۀ آخر پرداخت خسارت توسط تک تک شرکتهای بیمه در سامانۀ بیمۀ مرکزی ثبت و ضبط می‌شود و عملیات جلو می‌رود اما این با چیزی که ما تحت عنوان هوشمندسازی می‌گوییم فاصله دارد و این فاصله را با این سامانۀ جدید پر می‌کنیم.
یکی دیگر از محورهایی که توسط دولت تنظیم شدهاست، بحث کاهش تصدی بیمه مرکزی است. همانطور که می‌دانید بیمۀ مرکزی یک شرکت دولتی است و نمایندۀ دولت در صنعت بیمه است. یکی از جهت‌گیری‌های جدی در سند تحول هم درواقع به این سمت می‌رود که ما بتوانیم تصدی‌گری خود را کم کنیم. یک بخش تصدی‌گری ما مربوط می‌شود به عملیات بیمه‌گری ما که بعضی جاها ما حضور داریم و در حال کاهش این تصدی‌گری هستیم. مثل همان عملیات بیمۀ اتکایی ما.
بخش دیگر به نوع نظارت ما مربوط است که این نظارت تبدیل به دخالت نشود. اولین گام این را هم ما برداشتیم؛ بحث آیین‌نامۀ 90 که یکی از آیین‌نامه‌های مهم صنعت بیمه است که در واقع ارزیابی صلاحیت مدیران و افراد کلیدی صنعت بیمه است که در گذشته توسط صنعت بیمه انجام می‌شد. در گذشته حدود 16 پست را بررسی می‌کردیم و با اصلاحی که اخیراً در آیین‌نامۀ 90 اتفاق افتاد این رسید به 6 پست اصلی. این هم به نوعی کاهش تصدی تلقی می‌شود که ما آیین‌نامه‌های خود را به آن سمت می‌بریم.
در بحث مردمی شدن برای مثال در بحث درمان یکی از موضوعاتی است که بیشترین تماس را با مردم داریم. در حال حاضر رشتۀ درمان در صنعت بیمه یکی از رشته‌های زیانده جدی ما است. به‌خصوص در سال 1400، 23000 میلیارد تومان درآمد ما از فروش بیمه‌های تکمیلی بوده است و حدود 26000 میلیارد تومان خسارت ما بوده که پرداخت کرده‌ایم.
نیازهای اصلی مردم و انتظارات آنها هم در همین بخش وجود دارد. مردمی کردن یعنی ما سراغ موضوعی برویم که اصلی‌ترین مشکلات مردم است. در بحث تأمین اجتماعی از آن جهت که جامعۀ ما جامعه‌ای است که به سمت پیری می‌رود، در آینده این موضوع هزینه‌های زیادی را برای دولت ایجاد خواهد کرد. اکنون حدود 13درصد از منابع مالی دولت صرف تأمین کسری حقوقهای بازنشستگی ما می‌شود. آینده یک معضل جدی است. تنها جایی که به این بخش کمک می‌کند بیمه‌های بازرگانی هستند. برای مردمی‌تر شدن بخش صنعت یعنی ما به سمتی برویم که اولویتهایی را شامل شود که بیشترین مشکلات مردم را حل می‌کند.
بحث دیگر بحثهای آموزشی است که پژوهشکدۀ صنعت بیمه دوره‌ای را آماده کرده که با کشور مالزی همکاری می‌کند که برای مدیران و کارشناسان کلیدی صنعت بیمه طراحی شده است. تعامل بین‌المللی یک ضرورت جدی برای صنعت بیمه است و حتماً باید این آمادگی را به دست آوریم.
کار بسیار بزرگی که در دورۀ تحریم‌ها اتفاق افتاد، پوشش کامل بیمه‌ای بود که در مورد تمام نفتکشها، کشتی‌هایی که حمل کالا می‌کردند، تمام هواپیماهای ما که به کشور رفت‌وآمد دارند، تمام حمل‌ونقل زمینی که اتفاق میافتد توسط صنعت بیمۀ خودمان پوشش داده می‌شود و هیچ موردی نداشتیم که بدون پوشش بیمه‌ای اتفاق بیفتد.
بحث راننده‌محوری در بیمۀ شخص ثالث به کجا رسید؟
این یکی از تکالیفی است که در قانون شخص ثالث برای بیمۀ مرکزی از سال 95 در نظر گرفته شده بود. یکی از پروژه‌هایی که به نتیجه رساندیم، پروژۀ ارزیابی ریسک راننده است. فعلاً 5 ریسک اصلی را در این سامانه تعریف کرده‌ایم. اما پیاده‌سازی این سامانه دو کار جدی لازم دارد. یکی بحث فرهنگسازی است. یکی از کارهای بیمۀ مرکزی ایجاد سامانه بود که انجام شده و در حال حاضر سامانه آماده است. اما آگاهی مردم از ریسک‌های این حوزه اهمیت زیادی دارد و باید مردم را نسبت به نگرش جدید به موضوع بیمه شخص ثالث آشنا و آگاه بکنیم و بخش کوچک مقررات و آیین نویسی هم باقی مانده که آن را هم باید انجام دهیم.
با توجه به اینکه ما به حمایت از تولید و دانش‌بنیان‌ها نیاز داریم، بفرمایید که بیمۀ مرکزی جمهوری اسلامی چه خدمتی در این زمینه ارائه کرده و چه کمکی برای توسعۀ این فعالیت‌ها می‌تواند بکند؟
ما توافقنامۀ خوبی را با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امضا کرده‌ایم. در چند زمینه این بحث را بررسی کرده‌ایم. اینکه ما چطور می‌توانیم نوآوری را به صنعت بیمه بیاوریم. صنعت بیمه صنعتی است که در بحث فرایندها و ارائۀ خدمات نیاز به افکار نو دارد. بیمه مرکزی یک مرکز و رویداد نوآوری هم تعریف کرده است و به تمام جوانانی که در حوزۀ صنعت بیمه با استفاده از نوآوری می‌توانند تسهیلگری کنند پس از ارائۀ ایده‌هایشان، کمک می‌کنیم تا ایده‌های خود را اجرایی و عملیاتی کنند.
