تناقض در آمار رسمی از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بیمه / فقط تعداد انگشت‌شماری در بیمه دانش‌بنیان هستند
علی رمضانیان / تقریبا 12 سالی از راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران می‌گذرد اما صنعت بیمه در این مسیر در ابتدای راه است.
بر اساس آئین‌نامه تشخیص شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان، مؤسساتی خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان (به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط) تشکیل می‌شوند.
طبق آئین‌نامه مصوب، شرکت‌های دانش‌بنیان، اهدافی نظیر ترغیب هیئت علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت‌های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیئت علمی، تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی، افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی را دنبال می‌کنند. نکته مهم‌تر این که باید این شرکت‌ها از معاونت فناوری ریاست جمهوری کسب مجوز و تأییده کنند.
با این اوصاف باید روی آماری که از سوی بیمه مرکزی در رابطه با شمار شرکت‌های دانش‌بنیان بیمه اعلام شده است تأمل بیشتری داشت.
هفته پیش بود که مجید بهزادپور، رئیس کل بیمه مرکزی، اعلام کرد 108 شرکت دانش‌بنیان در صنعت بیمه ایران فعال است. ظاهرا رئیس کل بیمه مرکزی ، موضوع استارتاپ‌ها و دانش‌بنیان را یکی دانسته است و تفکیکی قائل نشده و به همین دلیل رقم عجیب 108 شرکت دانش‌بنیانی را مطرح کرده است.
پیوند صنعت بیمه و شرکت‌های دانش‌بنیان
بر اساس این تعریف از شرکت‌های دانش‌بنیان، بین صنعت بیمه و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند دو نوع پیوند و رابطه شکل بگیرد. نوع نخست ارائه خدمات بیمه‌گری به شرکت‌های دانش‌بنیان است که در حال حاضر در حوزه بیمه مسئولیت و درمان شکل گرفته‌اند و رابطه دوم در حوزه استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های خود شرکت‌های‌دانش بنیان است.
صنعت بیمه در حال حاضر برای بخشی از شرکت‌های دانش‌بنیان چند محصول دارد. یکی از مهم‌ترین محصولات، همان بیمه مسئولیت است که به مسئولیت کالاهای دانش‌بنیان معروف است و در کنار بیمه خدمات و بیمه تکمیلی درمان برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده است. این دو محصول در واقع مرکز تلاقی صنعت بیمه با شرکت‌های دانش‌بنیان به شمار می‌روند.
در حوزه دوم یعنی استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، اولین پیوند بین صنعت بیمه و معاونت فناوری ریاست جمهوری برای این منظور در سال 1397 برقرار شد. در واقع، طی تفاهم‌نامه‌ای که در تیرماه 1397 بین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بیمه ایران امضا شد، مقرر شده بود که از دانش‌بنیان‌ها برای ارتقا صنعت بیمه مدد گرفته شود و شرایط را با کمک دانش‌بنیان‌ها تغییر دهند.
در ماده یک این تفاهم‌نامه آمده بود که هدف ایجاد چهارچوب و مبنای عمل بر اساس محوریت ارتقاء و ترویج فرهنگ بیمه و افزایش ضریب نفوذ بیمه با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه با استفاده از ظرفیت‌های دو طرف بود.
تعریف درستی از دانش‌بنیان بین بیمه‌گران وجود ندارد
امروز آنچه برای صنعت بیمه مهم‌تر از رویکرد ارائه محصول برای شرکت‌های دانش‌بنیان به شمار می‌رود، بهره بردن از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان است. در صنعت بیمه در حال حاضر صرفاًبه اندازه تعداد انگشت‌شماری شرکت دانش‌بنیان رسمی و تأییدشده معاونت فناوری ریاست جمهوری وجود دارد و بر خلاف ادعای بیمه مرکزی مبنی بر وجود 108 شرکت دانش‌بنیان، این تعداد شرکت در لیست 7882 شرکت تأییدشده دانش‌بنیان وجود خارجی ندارد.
شاید این اشتباه به خاطر خلط مبحث دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها صورت گرفته باشد، ولی استارتاپ‌ها لزوماً دانش‌بنیان نیستند. شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس تعریفی که پیش‌تر ارائه شد، باید از معاونت فناوری ریاست جمهوری مجوز دریافت کرده باشند و لزوماً به استارتاپ‌ها دانش‌بنیان گفته نمی‌شود. بنابراین برخلاف ادعای رئیس کل بیمه مرکزی، 108 شرکت دانش‌بنیان در صنعت بیمه حضور ندارند بلکه ممکن است 108 استارتاپ در این حوزه فعال باشند که لزوماً دانش‌بنیان نیستند.
در پورتال مرکز شرکت‌های دانش بنیان معاونت فناوری ریاست جمهوری ذکر شده که در حال حاضر 7882 شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد. به عنوان نمونه در حوزه ماشین آلات 1694 شرکت، در حوزه سخت‌افزارهای برق 1763 شرکت، فناوری شیمیایی 1110 شرکت و صنایع فرهنگی 27 شرکت و خدمات تجاری 396 شرکت دانش‌بنیان وجود دارند.
در نهایت می‌توان گفت که از نظر سازمان اقتصادی همکاری و توسعه، اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصادی است که به طور مستقیم براساس تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات قرار گرفته و سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش بنیان، مورد توجه خاص باشد.
با این اوصاف به نظر می‌رسد صنعت بیمه مسیر طولانی برای بهره بردن از شرکت‌های دانش بنیان داشته باشد و عزم و اراده بیمه مرکزی برای حضور در این حوزه، مفید واقع شود، اما ظاهرا در ابتدای کار باید درک درستی از شرکت‌های دانش بنیان در صنعت بیمه شکل گیرد و با این رویه هیچ گام موثری برداشته نخواهد شد.
