گفت‌وگو با اعضای استارتاپ سمیتیو / از نقش هواشناسی در سود و ضرر بیمه غافلیم
هر بخش خبری در تلویزیون یک کارشناس هواشناسی دارد که درباره توده‌های هوای گرم و سردی که وارد کشور شده و بخش‌هایی از آن را تحت تأثیر قرار داده، توضیح می‌دهند و بعد روی نقشه اعلام می‌کنند که چه شهرهایی آفتابی و نیمه‌آفتابی یا بارانی هستند. شاید تصویر بسیاری از ما از هواشناسی همان کارشناس تلویزیونی باشد که مقابل یک نقشه بزرگ سعی می‌کند به زبانی ساده درباره هوای فردا به ما اطلاعاتی ارائه بدهد، اما علم هواشناسی گسترده‌تر و اثرگذارتر از اینهاست که ضمیمه انتهایی یک بخش خبری باشد. امروز در دنیا، خطوط هوایی، کشاورزان، گردشگران، شرکت‌های تولیدی، نیروگاه‌ها، گروه‌های امداد و نجات و بسیاری از مراکز استراتژیک برای برنامه‌ریزی و فعالیت خود به گزارش‌های دقیق و تخصصی هواشناسی نیاز دارند. گروه «سمیتیو» هم تلاش دارد برای این نیاز که بسیاری از بخش‌ها از جمله کشاورزی و بیمه از آن غافل‌اند، محصولی تخصصی و کاربردی ارائه دهد.
سیدمهدی آل‌یعقوب، کارشناس ارشد هواشناسی و بنیان‌گذار سمیتیو است که به همراه همکارانش؛ علی جزینی، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت منابع آب و مهدی خیراندیش، متخصص حوزه آی‌تی درباره ایده‌ای که در سیمیتو دنبال می‌کنند، گفتند و اینکه مقوله هواشناسی تا چه اندازه می‌تواند ریسک‌ها را در زندگی امروز کاهش دهد. آنها این روزها در تلاش‌اند محصول خود را به‌صورت عمومی ارائه دهند.
بهتر است از اسم استارتاپ شما شروع کنیم و معنای آن را بدانیم.
مهدی آل‌یعقوب: در نام سمیتیو، S ابتدای کلمه Smart (هوشمند) و A ابتدای کلمه Applicational (کاربردی) است و Meteo از کلمه Meteorology (هواشناسی) گرفته شده است. معنای کلی سمیتیو، هواشناسی کاربردی هوشمند است.
سمیتیو چطور شکل گرفت؟ چرا به سراغ مقوله هواشناسی رفتید؟
آل‌یعقوب: من کارشناس ارشد هواشناسی هستم. تقریباً 12 سال است که در زمینه‌های مرتبط با رشته تحصیلی‌ام فعالیت می‌کنم. سال 1396 این استارتاپ را همراه دوستان راه‌اندازی کردیم. هدف ما در ابتدا این بود که بتوانیم به کشاورزان سرویس هواشناسی ارائه دهیم. تصورمان این بود که این پیش‌بینی می‌تواند برای کشاورز مفید باشد و ما با این محصول اطلاعات آب‌وهوای بد یا خطرناک را به او ارائه می‌دهیم. ولی بعد که کار پیش رفت و تحقیقات بیشتری انجام دادیم، متوجه شدیم کاربرد این اطلاعات بیشتر از این است که صرفاً اعلام خطری در مورد وضعیت آب‌وهوا به کشاورز ارائه دهد. چون آب‌وهوا مهم‌ترین عاملی است که گیاه دائم با آن در برهم‌کنش است، در نتیجه باید این پارامترها دائماً کنترل شود و اگر نتیجه این کنترل‌ها در قالب این خدمات هواشناسی در اختیار کشاورز قرار گیرد، در چرخه کاشت، داشت و برداشت می‌تواند تصمیمات درست‌تری بگیرد و از بسیاری از اتفاقات که می‌تواند به خسارت کلی یا جزئی یا کاهش کیفیت و کمیت محصول منجر شود، جلوگیری کند و حتی در مواردی باعث افزایش کیفیت یا کمیت در محصول و کاهش هزینه‌ها شود. در ادامه کار متوجه شدیم که اطلاعات دقیق هواشناسی فقط در حوزه کشاورزی کاربرد ندارد و می‌توانیم خدمات را در بخش‌هایی مثل انرژی، بیمه، حمل‌ونقل و گردشگری و اخیراً هم امداد و نجات گسترش دهیم.
اطلاعات مورد نیاز برای انجام این پروسه را چطور جمع‌آوری می‌کنید؟ به نظر سخت‌ترین بخش کار همین است که شما وضعیت را پایش کنید.
علی جزینی: جمع‌آوری اطلاعات ما دو قسمت دارد. یکسری اطلاعات هستند که همین حالا هم به آنها دسترسی داریم که اطلاعات مربوط به تعدادی از ایستگاه‌های سازمان هواشناسی‌اند. بخش عمده‌ای از کار ما را مدل‌های هواشناسی تشکیل می‌دهند. بخشی از این مدل‌ها به‌دلیل اینکه جهانی است، هزینه دارد و بخشی رایگان است و بین تمام کشورها و حتی شرکت‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود. هر کسی بخواهد می‌تواند این اطلاعات را دوباره پردازش کند و خروجی‌های بهتر و محلی‌تر به دست آورد. سیاست کاری ما هم همین موارد است و در واقع ارزش‌افزوده‌ای که ما اضافه می‌کنیم، این است که از یک طرف دقت این اطلاعات را بالاتر می‌بریم و از دیگر سو راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهیم که می‌تواند برای مشتری بسیار کاربردی باشد. در مرحله دوم نیاز است که از نظر مالی بنیه قوی‌تری داشته باشیم. در این مرحله برنامه ما این است که ایستگاه‌های هواشناسی -حالا نمی‌گویم خیلی ارزان‌قیمت، ولی با قیمت مناسب- تولید کنیم. البته در این مرحله بنا نداریم که این محصول را لزوماً به کشاورز بفروشیم. اگر بنیه مالی مجموعه اجازه دهد، می‌توانیم این ایستگاه‌ها را در محل نصب کنیم و هزینه‌های مربوط به آن را از دیتایی که در آن اطراف می‌فروشیم، به دست آوریم؛ در این صورت قیمت آن نسبت به ایستگاه‌های هواشناسی که بعضی شرکت‌ها تولید می‌کنند و مستقیم به کشاورز می‌فروشند، مناسب‌تر خواهد بود.
موضوعی که این روزها در دنیا و حتی در صنعت بیمه بسیار مورد توجه است، بحث تغییر اقلیم است. خدمات شما چقدر می‌تواند در کاهش آسیب و خسارت این پدیده اثرگذار باشد؟
آل‌یعقوب: درباره تغییر اقلیم ساده‌ترین موضوعی که به چشم می‌آید، کمبود بارش‌ها و خشکسالی است، در حالی که این پدیده پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. ما خیلی سطحی به تغییر اقلیم نگاه می‌کنیم. در مورد دما فقط با میانگین کار می‌کنیم، مثلاً میانگین دما امسال نیم درجه از پارسال گرم‌تر بود. یا با کودکی‌مان مقایسه می‌کنیم و می‌گوییم وقتی بچه بودیم این‌قدر برف می‌آمد یا این تعداد روزهای سرد داشتیم. ولی اکنون در بعضی سال‌ها مثل پارسال تقریباً برفی نمی‌آید یا نهایتاً فقط در شمال شهر کمی بارش برف داریم. اما وقتی وارد حوزه‌های کاربردی مثل کشاورزی می‌شویم و ارقام خسارت را با توجه به آمارهای صندوق بیمه کشاورزی بررسی می‌کنیم، متوجه عمق موضوع می‌شویم. ما با کشاورزان صحبت کردیم (ارقامی که می‌گویم مربوط به سال 1396 است که سال قبل از آن، یعنی زمستان 1395 یک سرمازدگی شدید در مازندران داشتیم). اواخر آبان یک سرمای شدید رخ داد و دمای زیر صفر و بارش برفی که کسی انتظار آن را نداشت، باعث شد قسمت اعظم مرکبات از بین برود. هرچند پیش‌بینی‌ها تا حدی این موضوع را اعلام کرده بودند، اما وقتی از نظر اقلیمی وضعیتی در حافظه آدم‌ها تعریف نشده که اواخر آبان ممکن است چنین برفی ببارد، حتی اگر هواشناسی هم اعلام کند، کسی قبول نمی‌کند. یا تجربه دیگری که داشتیم یک مجموعه کشت و صنعت بزرگ در ساری بود که در همان سال سه هزار تن از مرکبات‌شان از بین رفته بود. مدیر مجموعه می‌گفت اگر شما هم به ما درباره این سرمای ناگهانی خبر می‌دادید، ما چه کاری از دست‌مان برمی‌آمد؟ گفتم اگر از یک هفته قبل مطلع می‌شدید و به پیش‌بینی‌ها توجه می‌کردید، می‌توانستید محصولات را با یک شیوه مناسب در انبار دپو کنید تا حداقل 20، 30 درصد آن از بین نرود.
ما معمولاً میانگین‌ها را در نظر می‌گیریم. در این میانگین دمایی که می‌گیریم، ممکن است تغییر خاصی نسبت به سال گذشته مشاهده نکنیم. مثل دانش‌آموزی که تمام نمره‌هایش را مثلاً 12، 13 گرفته و معدلش هم 12 شده، ولی شما ممکن است دانش‌آموزی داشته باشید که در سه درس نمره 20 گرفته باشد و سه درس دیگر را 8 گرفته باشد و میانگین معدل او هم 12 باشد. نوسانی که بین این درس‌ها هست، نشان می‌دهد که تفاوت‌هایی وجود دارد. اکنون چندین سال است که گرم‌شدن‌های غیرمترقبه هوا را در اسفندماه تجربه می‌کنیم و این باعث بیدار شدن زودتر از موعد درخت‌ها می‌شود و بلافاصله در فروردین‌ماه یک سرمازدگی بهاره داریم که آسیب‌های جدی به محصولات کشاورزی وارد می‌کند. شاید بشود گفت مقابله‌کردن با این وضعیت و کاهش خسارات خیلی سخت است، ولو اینکه اطلاع هم داشته باشیم، اما مثلاً در سرمازدگی بهاره، کافی است که بعد از غروب تا طلوع آفتاب مراقبت‌هایی صورت گیرد و تا حدی آسیب‌ها را کاهش داد.
اتفاقی که در بحث تغییر اقلیم می‌افتد، این است که کسی توقع ندارد یک‌مرتبه در شهری که خشکسالی بوده، سیل جاری شود. این همان پدیده‌های جدی است که خسارات زیادی هم به‌دنبال دارد. این موضوع را چطور می‌شود پیش‌بینی کرد و نسبت به آن هشدار داد؟ فکر می‌کنم سختی کار اینجاست که آدم‌ها بپذیرند ممکن است در شهر خشکی مثل یزد هم سیل بیاید یا مثلاً در مازندران هم یخ‌بندان اتفاق بیفتد. چه کار باید کرد که پیش‌بینی‌ها اثرگذار باشد؟ به نظر می‌رسد این مرحله مهم‌تر از پیش‌بینی است.
آل‌یعقوب: دقیقاً همین‌طور است. ویدئوی خیلی جالبی همزمان با سیل گرگان در اسفند 1397 از شبکه NBC آمریکا پخش شد، چون فکر می‌کنم همزمان با ایران در چند ایالت آمریکا نیز که یکی از آنها نبراسکا بود، سیل آمد. خانمی که گزارشگر و هواشناس بود، با یک اطمینان خاصی که در صدایش بود، درباره سیل می‌گفت: «بعضی از شما ممکن است بگویید که من 30 سال است در این منطقه زندگی می‌کنم و چنین پدیده‌ای را تابه‌حال ندیده‌ام، اما بدانید که امسال این اتفاق می‌افتد.» من هر وقت به این جمله فکر می‌کنم، می‌گویم فرد باید به چه مرحله‌ای از دقت و اطمینان خاطر برسد که بتواند به مخاطب خود این اطلاعات را طوری منتقل کند که او بپذیرد. البته علاوه بر این فرهنگ‌سازی هم باید اتفاق بیفتد.
در حوزه بیمه قرار است چه خدماتی ارائه دهید؟
آل‌یعقوب: ما وقتی می‌خواستیم بیزینس‌پلن برای استارتاپ تهیه کنیم، دوستی اطلاعاتی به دست ما رساند. چون هدف ما در ابتدا حوزه کشاورزی بود، این اطلاعات مربوط به همین حوزه می‌شد. چند ارائه‌دهنده سرویس اروپایی با همراهی شرکت MTN در آفریقا سرویس هواشناسی ارائه داده بودند. برای ارائه سرویس، هم سراغ شرکت‌های بیمه رفته بودند و هم سراغ کشاورزان. ایده این بود که شرکت بیمه وقتی محصول کشاورز را بیمه می‌کند و او به خاطر آب‌وهوا خسارت می‌بیند، شرکت بیمه است که باید خسارت را پرداخت کند. پس اگر از این سرویس هواشناسی حمایت کنید که من بتوانم به کشاورز دیتا ارائه دهم تا کمتر خسارت ببیند -یا اصلاً خسارت نبیند- شما به‌عنوان شرکت بیمه سود می‌کنید. در واقع یک بازی برد-برد است.
این برای ما نقطه امیدی بود و فکر می‌کردیم از طریق بیمه بتوانیم این کار را انجام دهیم. اما تلاش اولیه ما با صندوق بیمه کشاورزی به نتیجه نرسید. البته بعد از مدتی خودشان به سراغ ما آمدند، اما با یک نیاز متفاوت. موضوع این بود که داده‌های ایستگاه هواشناسی که از هواشناسی خریداری می‌کردند، ناقص بود و صندوق بیمه برای صحت‌سنجی ادعای کشاورزان، احتیاج به داده‌های هواشناسی نقطه‌ای داشت و حالا آماده شده بودند که قرارداد جدیدی را منعقد کنند. این بار به ایده‌ای که ما داشتیم، نزدیک‌تر بودند؛ پیش‌بینی و محاسبه ریسک، هم برای کاهش خسارت و هم برای افزایش دقت در محاسبه خسارت. چیزی که سرمان درد می‌کند برای دردسرهایش.
ما برای انجام این کار با کشاورزان مصاحبه‌هایی داشتیم. عموماً کشاورزان نسبت به بیمه بی‌اعتماد بودند، دلیلش هم این بود که بیمه واقعاً مثل یک تشکیلات خیریه عمل می‌کند. یعنی یک حق بیمه نسبتاً ناچیزی می‌گیرد و خساراتی که پرداخت می‌کند هم قابل توجه نیست. متوجه شدیم که بسیاری از کشاورزان بیمه نکرده‌اند و می‌گفتند من 100 میلیون تومان خسارت دیدم و بیمه به من 25 تومان خسارت پرداخت کرده است.
اخیراً موضوعی در کشاورزی پررنگ شده و آن بحث کشاورزی هوشمند است؛ آیا کار شما هم بخشی از این هوشمندسازی کشاورزی محسوب می‌شود؟
آل‌یعقوب: دقیقاً همین‌طور است. در سال 1397 ما تنها استارتاپی بودیم که در نمایشگاه الکامپ ادعای کشاورزی هوشمند کرده بود. بعد از آن به‌مرور استارتاپ‌ها وارد این حوزه شدند. بعضی با تصاویر ماهواره‌ای کار می‌کردند، بعضی دیوایس می‌ساختند و موارد دیگر. جالب اینکه بسیاری از این استارتاپ‌ها در نهایت به دیتای هواشناسی می‌رسند. چون اگر بخواهند روی حوزه آبیاری کار کنند، به پارامترهای هواشناسی نیاز دارند، اگر هم تصویر ماهواره‌ای دارند و می‌خواهند خودشان را کالیبره کنند یا به اطلاعات مربوط به رطوبت خاک نیاز دارند، اطلاعات هواشناسی می‌تواند به آنها کمک کند.
فکر می‌کنید از منظر زیرساختی چقدر شرایط برای فعالیت در حوزه هواشناسی فراهم است؟
جزینی: یکی از محدودیت‌های بزرگی که داریم این است که به خاطر اینکه سازمان هواشناسی به‌عنوان یک سازمان دولتی و می‌شود گفت رگولاتور مشخص شده، الزاماً باید تنها ارائه‌دهنده سرویس به بسیاری از مجموعه‌ها باشد. این می‌تواند مشکل‌ساز باشد؛ چراکه محدودیت‌هایی نیز ایجاد می‌کند.
این انحصاری‌بودن در جمع‌آوری اطلاعات چقدر برایتان چالش ایجاد کرده است؟
جزینی: بخش زیادی از دیتایی که برای پردازش مورد نیاز است، توسط ایستگاه‌های هواشناسی تهیه و منتشر می‌شود. ایستگاه‌های مختلفی هم هستند که توسط خود سازمان هواشناسی نصب و نگهداری می‌شوند. بخش زیادی هم دیتایی است که به‌صورت بین‌المللی منتشر می‌شود و بخشی هم دیتای ماهواره‌ای است. قاعدتاً دسترسی به آن بخشی که به‌طور انحصاری در اختیار خود سازمان است، سخت است، ولی به طرق مختلف می‌توان به سایر موارد که کم هم نیستند، دسترسی پیدا کرد.
آل‌یعقوب: پیشرفت فناوری نیز به ما کمک زیادی می‌کند. شاید دسترسی ما به بعضی از انواع دیتای داخلی کم باشد، ولی از طرفی با دیتای بین‌المللی که داریم و با کمک فناوری‌هایی مثل یادگیری ماشین می‌توانیم پردازش‌هایمان را انجام دهیم و خروجی‌های خوبی به دست آوریم.
مهم‌ترین چالش، مانع و مشکلی که در فعالیت‌تان داشته‌اید، چه بوده است؟
جزینی: استارتاپ‌های دیگر عموماً حوزه فعالیت‌شان برای مردم آشناست و راه‌حلی برای یک مشکل عمومی ارائه داده‌اند. اما در استارتاپ ما مشکلی که ما برای آن راهکار ارائه داده‌ایم، هنوز به‌طور کامل به یک نیاز ضروری مردم تبدیل نشده است. مثلاً یک کشاورز مطمئناً نمی‌داند که دیتای هواشناسی چقدر می‌تواند هم جلوی خسارت به محصول او را بگیرد و هم هزینه‌های اضافی را حذف کند. این آگاه‌سازی باید به شکل درستی انجام شود؛ ضمن اینکه ما فقط یک تیم هستیم و نمی‌توانیم این کار را در ابعاد یک کشور انجام دهیم.
همه مواردی که گفتیم، شاید بخشی از ابعاد کاری ما بود. اگر این نیاز به‌درستی در جامعه درک شود، ما برنامه‌های زیادی برای ارائه خدمات داریم. در مورد کار، خیلی کلی صحبت کردیم و روی جزئیات متمرکز نشدیم. با توجه به اینکه از یکسری فناوری‌ها استفاده می‌کنیم، پلتفرم‌های مبتنی بر بلاکچین قرار است به کار اضافه شود و تمام این موارد می‌تواند کمک کند تا محدودیت‌های سخت‌افزاری و جمع‌آوری دیتا را تا حدودی برطرف کنیم.
آل‌یعقوب: امیدوارم متولیان بیمه به ارزش این اطلاعات و میزان تأثیری که روی سودآوری و ضرردهی صنعت بیمه می‌گذارد، پی ببرند. من برای خاتمه صحبت‌ها به یک مشتری که چند روز پیش ما را پیدا کرده و تماس گرفته بود، اشاره می‌کنم. ایشان از ایران‌خودرو تماس می‌گرفت و از من درخواست سامانه پیش‌بینی تگرگ کرد. عجیب بود. وقتی پرسیدم چرا؟ گفت آخرین باری که چند سال پیش تگرگ آمده بود، هزار دستگاه خودرو که در محوطه باز قرار داشتند، به خاطر تگرگ آسیب دیده بودند. پرسید ما اگر سامانه‌ای داشته باشیم که پیش‌بینی‌های هواشناسی ارائه دهد، بیمه برای پرداخت خسارت، راحت‌تر می‌پذیرد که ما برای پیشگیری از بروز خسارت اقداماتی انجام داده‌ایم. عکس این موضوع هم صدق می‌کند و بیمه می‌تواند به کسب‌وکار‌هایی که با این امکان میزان خسارت‌شان کاهش پیدا می‌کند، اجبار کند که از اطلاعاتی که در حوزه فعالیت ما تهیه و ارائه می‌شود، استفاده کنند. این موضوع هم می‌تواند موجب کاهش خسارت شرکت‌ها شود و هم کاهش پرداخت خسارت بیمه؛ یعنی همان بازی برد-برد که پیش از این هم اشاره کردم.
